ബ്രാൻഡുകൾ പ്രണയിച്ച ഡൽഹി… മുംബൈയുമല്ല, ബെംഗളൂരുവുമല്ല: ഡൽഹി എങ്ങനെ ഇന്ത്യയുടെ ‘ആഡംബര തലസ്ഥാന’മായി?

രാഷ്ട്രീയ അധികാര കേന്ദ്രങ്ങളുടെ ഇടനാഴികളാലും, ചരിത്ര സ്മാരകങ്ങളാലും പേരുകേട്ട നഗരമാണ് ഡൽഹി. എന്നാൽ ഡൽഹി ഇന്നും ഇന്ത്യയുടെ അപ്രഖ്യാപിത ആഡംബര തലസ്ഥാനമാണ് എന്ന പറഞ്ഞാൽ നമ്മൾ എത്ര പേര് ഇത് വിശ്വസിക്കും ? സാമ്പത്തിക തലസ്ഥാനമായ മുംബൈയെയും ടെക് നഗരമായ ബെംഗളൂരുവിനെയും പോലും പിന്നിലാക്കിക്കൊണ്ട്, ആഡംബര വസ്തുക്കളുടെ ഉപഭോഗത്തിൽ ഒന്നാം സ്ഥാനത്ത് നിൽക്കുന്നത് രാജ്യതലസ്ഥാനമാണ്. ഈ അതിശയിപ്പിക്കുന്ന മുന്നേറ്റം ആകസ്മികമായി സംഭവിച്ചതല്ല. മറിച്ച്, 1950-കളുടെ തുടക്കത്തിൽ നയതന്ത്ര ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ആരംഭിച്ച ഒരു കൃത്യമായ നഗര ആസൂത്രണത്തിൻ്റെ സുസജ്ജമായ ഫലമാണ് ഇന്നത്തെ ഡൽഹിയുടെ ഈ ആഡംബര ആധിപത്യം. കാലം എഴുതിയ ഒരു ചരിത്രപരമായ ബ്ലൂപ്രിന്റാണ് ഈ നഗരത്തിൻ്റെ സമ്പന്നതയുടെ അടിത്തറ.

നയതന്ത്ര നീക്കം ആഡംബരത്തിന്റെ അടിത്തറയിട്ടപ്പോൾ

1950-കളുടെ തുടക്കത്തിൽ, ഇന്ത്യ ലോക വേദിയിൽ സ്ഥാനം ഉറപ്പിക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ, കേന്ദ്ര പൊതുമരാമത്ത് വകുപ്പ് (CPWD) ചാണക്യപുരി എന്ന പ്രദേശം വികസിപ്പിച്ചു. ഇത് ലുട്ട്യൻസിന്റെ ഡൽഹിക്ക് (ബ്രിട്ടീഷ് വാസ്തുശില്പിയായ എഡ്വിൻ ല്യൂട്ടൻസിന്റെ പേരിലാണ് ഇത് അറിയപ്പെടുന്നത്) അപ്പുറമുള്ള ന്യൂഡൽഹിയുടെ ആദ്യത്തെ പ്രധാന വിപുലീകരണമായിരുന്നു. വാണിജ്യപരമായ ആവശ്യങ്ങൾക്കോ മധ്യവർഗ്ഗ ഭവന സൗകര്യങ്ങൾക്കോ വേണ്ടിയായിരുന്നില്ല ഈ ആസൂത്രണം. പകരം, എംബസികൾ, ഹൈക്കമ്മീഷനുകൾ, നയതന്ത്ര ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ വസതികൾ എന്നിവയ്ക്കായി മാത്രമായിരുന്നു ചാണക്യപുരി രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത്.

പുരാതന ഇന്ത്യൻ തന്ത്രജ്ഞനായ ചാണക്യന്റെ പേരിലുള്ള ഈ പ്രദേശം, വിശാലമായ തെരുവുകൾ, നാടകീയമായ പച്ചപ്പ് നിറഞ്ഞ ബഫറുകൾ, കർശനമായ സോണിംഗ് നിയമങ്ങൾ എന്നിവയാൽ ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു. ദൈനംദിന ഗതാഗതത്തേക്കാൾ ആചാരപരവും വിപുലവുമായ മോട്ടോർ മേളകൾക്കായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്തതായിരുന്നു ശാന്തി പാത പോലുള്ള പ്രധാന അവന്യൂകൾ. ഈ ആസൂത്രണം കേവലം സൗന്ദര്യാത്മകമായിരുന്നില്ല മറിച്ച് spc ശക്തിയും അന്തസ്സും വിളിച്ചോതുന്നതായിരുന്നു. അമേരിക്ക, ബ്രിട്ടൻ തുടങ്ങിയ രാജ്യങ്ങൾ ആദ്യം പ്ലോട്ടുകൾ തിരഞ്ഞെടുത്തതോടെ, ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ നിലവാരം ആദ്യമേ നിശ്ചയിക്കപ്പെട്ടു. 1969-ൽ, പൊതുജന വിനോദത്തിനല്ല, മറിച്ച് നയതന്ത്ര സമൂഹത്തിന് ഒരു സൗകര്യമായിട്ടാണ് നെഹ്‌റു പാർക്ക് സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ടത്. വാണിജ്യ വ്യാപനത്തിൽ നിന്നുള്ള പൂർണ്ണമായ ഒറ്റപ്പെടലും സുരക്ഷാ പാളികളും ചേർന്ന് ഈ പ്രദേശം ഒരു അപൂർവ നഗര എൻക്ലേവായി മാറി.

ആഡംബര ഉപഭോഗത്തിന്റെ കേന്ദ്രമായി ഡൽഹി

നയതന്ത്ര ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ഭൂമി നീക്കിവെച്ചതോടെ, പുതിയ വാണിജ്യ വികസനങ്ങൾക്ക് ഇവിടെ കടന്നുവരാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. പ്രൈം റിയൽ എസ്റ്റേറ്റിന്റെ ഈ ദൗർലഭ്യം (Scarcity) ആഡംബര പരിസ്ഥിതിക്ക് അനിവാര്യമായ ‘അന്തസ്സ്’ സൃഷ്ടിച്ചു. സമ്പത്ത് വർധിക്കുമ്പോൾ ഭൂമിയുടെ ലഭ്യത കുറഞ്ഞത്, അയൽ പ്രദേശങ്ങളായ വസന്ത് വിഹാർ, ശാന്തി നികേതൻ, ആനന്ദ് നികേതൻ എന്നിവയുടെ മൂല്യവും വർധിപ്പിച്ചു.

ആഭ്യന്തര സമ്പത്തിൽ മാത്രം ആഡംബര ആവാസവ്യവസ്ഥയ്ക്ക് നിലനിൽക്കാനാവില്ല. ആഗോള മാനദണ്ഡങ്ങളുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്ന, ആഡംബര ബ്രാൻഡുകളുമായി പരിചയമുള്ള, സ്വകാര്യതയ്ക്കായി പണം മുടക്കാൻ തയ്യാറുള്ള ഒരു ഉപഭോക്തൃ അടിത്തറ അത്യാവശ്യമാണ്. നയതന്ത്രജ്ഞർ, അന്താരാഷ്ട്ര പ്രതിനിധികൾ, പ്രവാസി കുടുംബങ്ങൾ, മുതിർന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥർ, സമ്പന്നരായ വ്യവസായ പ്രമുഖർ എന്നിവരുടെ സ്ഥിരമായ സാന്നിധ്യം ഇന്ത്യയുടെ ഉദാരവൽക്കരണത്തിന് വളരെ മുമ്പുതന്നെ ഡൽഹിയിൽ ഈ അടിത്തറ ഒരുക്കി.

മാളുകളുടെ വിപ്ലവം

ആഡംബര ഫാഷൻ ബ്രാൻഡുകൾ ഡൽഹിയിൽ വേരുറപ്പിച്ചത് 2008-ൽ ഡിഎൽഎഫ് എംപോറിയോ വസന്ത് കുഞ്ചിൽ തുറന്നതോടെയാണ്. ആർമാനി, കാർട്ടിയർ, ഡിയോർ പോലുള്ള ബ്രാൻഡുകൾ ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെയും വലുതുമായ സ്റ്റോറുകൾ ഇവിടെ തുറന്നു. സുരക്ഷിതമായ സർക്കാർ എൻക്ലേവുകൾക്ക് സമീപം, നിയന്ത്രിതവും ഇൻസുലേറ്റ് ചെയ്തതുമായ ഈ ആഡംബര അന്തരീക്ഷം ഡൽഹിയിലെ സമ്പന്നരായ ഉപഭോക്താക്കൾക്ക് വേണ്ടി മാത്രം തയ്യാറാക്കിയതായിരുന്നു.

2017-ൽ ചാണക്യപുരിയിൽ തന്നെ ദി ചാണക്യ തുറന്നത് അടുത്ത വഴിത്തിരിവായി. ഇന്ത്യയിലെ ചുരുക്കം ചില റോളക്‌സ് ബോട്ടിക്കുകളിൽ ഒന്നായ ഹെർമിസ് എന്നിവയുടെ പ്രധാന കേന്ദ്രമായി ഇത് മാറി. ചാണക്യ ഇന്ന് തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യയിലെ ഏക ബുട്ടീക്കായ ബ്രൂണെല്ലോ കുസിനെല്ലി പോലുള്ള, ഏറ്റവും വിവേകപൂർണ്ണവും ശാന്തവുമായ ആഡംബര ബ്രാൻഡുകളുടെ ലക്ഷ്യസ്ഥാനമാണ്.

എന്തുകൊണ്ട് ഡൽഹിയെ പകർത്താനാവില്ല?

മൂന്ന് പ്രധാന ഘടകങ്ങൾ ഒത്തുചേരുന്നതിലാണ് ഡൽഹിയുടെ ആഡംബര വിജയം:

പ്രൈം റിയൽ എസ്റ്റേറ്റിന്റെ ദൗർലഭ്യം: ചാണക്യപുരിയുടെ കർശനമായ സോണിംഗ് നിയമങ്ങൾ.

സ്വാധീനത്തിന്റെ കേന്ദ്രീകരണം: രാഷ്ട്രീയ, ഉദ്യോഗസ്ഥ, നയതന്ത്ര തലങ്ങളിലെ ഉന്നതരുടെ സാന്നിധ്യം.

അന്താരാഷ്ട്ര എക്സ്പോഷർ: നയതന്ത്ര ദൗത്യങ്ങളുടെയും പ്രവാസി സമൂഹത്തിന്റെയും നിരന്തരമായ പ്രവാഹം.

ഡൽഹിയുടെ ഉന്നത സാമൂഹിക സംസ്കാരം ആതിഥ്യം, സമ്മാനങ്ങൾ, അവതരണം എന്നിവയ്ക്ക് നൽകുന്ന പ്രാധാന്യം ആഡംബര ചെലവുകളെ സാമൂഹിക നിലയുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു. ഇത് ബ്രാൻഡുകളെ സ്വകാര്യ പ്രിവ്യൂകളും ക്ഷണിതാക്കൾക്ക് മാത്രമുള്ള ഇവന്റുകളും ഇവിടെ പതിവായി നടത്താൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു. മുംബൈയിൽ കൂടുതൽ ശതകോടീശ്വരന്മാർ ഉണ്ടായേക്കാം, ബെംഗളൂരുവിൽ പുതിയ സാങ്കേതിക സമ്പത്ത് ഉയർന്നു വരാം. പക്ഷേ, 1950-കളിൽ നയതന്ത്രജ്ഞർക്ക് വേണ്ടി സങ്കൽപ്പിച്ച ഏതാനും ചതുരശ്ര കിലോമീറ്ററുകൾ നൽകിയ ആ ‘അന്തസ്സും’ ‘അപൂർവതയും’ കാരണം, ഡൽഹി ഇപ്പോഴും ഇന്ത്യയുടെ ആഡംബര ഉപഭോഗത്തിൽ ഒന്നാം സ്ഥാനത്ത് തുടരുന്നു.